IMD : जागतिक हवामान बदलाचा सर्वाधिक फटका शेतीला बसला आहे. या पार्श्‍वभूमीवर, भारतीय हवामान विभाग (IMD) आणि भारतीय कृषी संशोधन परिषद (ICAR) यांच्या समन्वयाने जिल्हा स्तरावर शेतकऱ्यांना हवामानविषयक सल्ले दिले जातात. त्याआधारे पीक व्यवस्थापन आणि पिकांचे नुकसान कमी करण्याच्या उद्देशाने देशभरात १९९ केंद्रे तर महाराष्ट्रात ११ केंद्रे उघडण्यात आली. या जिल्हा कृषी हवामान केंद्राच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना आठवड्यातून दोन दिवस मंगळवार व शुक्रवार या दिवशी हवामानाचा अचूक अंदाज व हवामानावर आधारित कृषी सल्ला मिळत असे. मात्र, निधीच्या उपलब्धतेच्या समस्येमुळे शेतकऱ्यांच्या हिताचा हा उपक्रम अवघ्या पाच वर्षांपर्यंत मर्यादित राहिला, त्यामुळे केंद्र सरकारच्या कृषी धोरणाबाबत साशंकता व्यक्त केली जात आहे.
1 मार्च पासून होईल सेवा बंद | IMD
2018-19 मध्ये जिल्हा कृषी हवामान केंद्र, भारतीय हवामान विभाग आणि भारतीय कृषी संशोधन परिषद यांच्या समन्वयाने देशात एकूण 199 केंद्रे उघडण्यात आली आणि महाराष्ट्रात 11 केंद्रे उघडण्यात आली. त्याआधारे शेतकरी आपल्या शेतातील पिकांचे व इतर घटकांचे योग्य व काळजीपूर्वक नियोजन करत होते. याशिवाय जिल्हा कृषी हवामान केंद्रातर्फे संबंधित जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना हवामानात अचानक होणारा बदल, जसे की अवकाळी पाऊस, वादळी वाऱ्यासह पाऊस, गारपीट, उष्णतेची लाट, थंडीची लाट, पाऊस इत्यादीबाबत सावध केले जात असे. त्यामुळे शेतकरी सावध झाले आणि संभाव्य नुकसानीपासून त्यांच्या पिकांचे संरक्षण करू शकले.
अशा हवामानावर आधारित कृषी सल्लागार सेवांचा देशातील शेतकऱ्यांना खूप फायदा झाल्याचे सांगण्यात आले आहे. परंतु भूविज्ञान मंत्रालयाच्या अधिपत्याखालील भारतीय हवामान विभागाच्या परिपत्रकानुसार देशातील शेतकऱ्यांच्या हितासाठी काम करणारी ही 199 जिल्हा कृषी हवामान केंद्रे बंद करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. परिणामी, 1 मार्च 2024 पासून शेतकऱ्यांना हवामान आधारित कृषी सल्लागार सेवा मिळणार नाहीत.
त्यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान होत असल्याचे दिसून येत आहे. सरकारचा हा निर्णय देशातील अनेक शेतकरी, कृषी उत्पन्न बाजार समित्या, शेतकरी उत्पादक कंपन्या आणि कृषी क्षेत्रासाठी चिंताजनक आहे आणि शेवटी त्याचा राष्ट्रीय आर्थिक विकास दरावर नकारात्मक परिणाम होण्याची अपेक्षा आहे. सरकारने याचा फेरविचार करून शेतीला देशाच्या विकासाचे केंद्र मानून हे जिल्हा कृषी हवामान केंद्र सुरू ठेवावे, अशी शेतकऱ्यांची मागणी आहे.
महाराष्ट्रातील ११ हवामान आधारित सल्लागार केंद्रे
पालघर
तुळजापूर (धाराशिव)
छत्रपती संभाजीनगर
सोलापूर
नंदुरबार
CICR (नागपूर)
दुर्गापूर (अमरावती)
गडचिरोली
साकोली (भंडारा)
कारडा (वाशिम)
बुलडाणा
या केंद्रांद्वारे, शेतकऱ्यांना आठवड्यातील दोन दिवस, मंगळवार आणि शुक्रवारी अचूक हवामान अंदाज आणि हवामानावर आधारित कृषी सल्ले मिळतात. या सल्ल्यानुसार शेतकरी त्यांच्या पिकांचे व्यवस्थापन करू शकतात आणि पिकांचे नुकसान कमी करू शकतात.
ही केंद्रे बंद होणे हा शेतकऱ्यांसाठी मोठा धक्का आहे. हवामानाच्या अचूक अंदाजावर आधारित पीक व्यवस्थापन हे शेतीसाठी अत्यंत आवश्यक आहे. या केंद्रांवर बंदी घातल्याने शेतकऱ्यांना हवामानाचा अंदाज मिळणे कठीण होईल आणि त्यामुळे पिकांचे नुकसान होऊ शकते.
ही केंद्रे बंद करण्याचे कारण म्हणजे केंद्रीय अर्थ मंत्रालयाने हवामान खात्याच्या निधीत केलेली कपात. त्यामुळे हवामान खात्याला या केंद्रांना निधी देणे अशक्य होते.
आपला बळीराजा : WhatsApp Group वर सामील होऊ शकतात.
