प्रस्तावना: शरदचा संघर्ष आणि आशा
शरद (नाव बदललेले) हा एक हुशार विद्यार्थी. लहानपणापासून त्याचे डॉक्टर होण्याचे स्वप्न होते. पण जन्मतः अपंगत्वामुळे त्याच्यासमोर अनेक अडथळे होते. तरीही त्याने NEET परीक्षा उत्तीर्ण केली. आता प्रश्न होता – MBBS मध्ये प्रवेश कसा मिळणार? याच पार्श्वभूमीवर NMC ने जुलै 2025 मध्ये PwBD विद्यार्थ्यांसाठी जो निर्णय घेतला आहे, तो शरदसारख्या अनेक विद्यार्थ्यांसाठी आशेचा किरण ठरत आहे.
NMC म्हणजे काय?
NMC म्हणजे National Medical Commission – भारत सरकारचा वैद्यकीय शिक्षणाचे नियमन करणारा प्रमुख संस्थान. ही संस्था माजी MCI च्या जागी स्थापन करण्यात आली आणि आज ती देशभरातील वैद्यकीय शिक्षणाच्या दर्जासाठी जबाबदार आहे.
PwBD म्हणजे कोण?
PwBD म्हणजे Persons with Benchmark Disabilities. हे असे विद्यार्थी आहेत ज्यांच्याकडे प्रमाणित अपंगत्वाचे सर्टिफिकेट आहे आणि ज्यांचे अपंगत्व 40% किंवा त्याहून अधिक आहे. त्यांच्या आरोग्य सेवांमध्ये प्रवेशसाठी विशेष तरतुदी असतात.
1. प्रवेश प्रक्रियेत सुस्पष्ट मार्गदर्शन
NMC ने स्पष्ट केलं की PwBD विद्यार्थ्यांना NEET परीक्षेच्या आधारे प्रवेश मिळेल, पण त्यांचं Medical Fitness मूल्यांकन मूल्यांकन मंडळ (Medical Board) करेल.
2. अपंगत्व प्रकारानुसार पात्रता
सर्व PwBD विद्यार्थ्यांना प्रवेश मिळेल असं नाही. NMC ने 21 अपंगत्व प्रकारांसाठी वेगवेगळ्या पात्रता निकष ठरवले आहेत. उदा.:
- दृष्टिहीन विद्यार्थी: काही विशेष परिस्थितींमध्येच प्रवेश.
- श्रवण अपंगत्व: शास्त्रीय आधारावरच निर्णय.
- हालचाल अपंगत्व: शस्त्रक्रिया व सहाय्य यंत्राद्वारे प्रवेश शक्य असल्यास प्रवेश मंजूर.
3. राज्यस्तरीय वैद्यकीय मंडळ
प्रत्येक PwBD उमेदवाराचं परीक्षण राज्यस्तरीय वैद्यकीय मंडळ करेल आणि ‘फिटनेस प्रमाणपत्र’ देईल. या प्रमाणपत्रावर आधारितच प्रवेश निश्चित केला जाईल.
वैयक्तिक अनुभव: भावना यांची कहाणी
भावना या पुण्याच्या एका मुलीने NEET मध्ये 640 गुण मिळवले. ती 50% हालचाल अपंगत्व असलेल्या विद्यार्थिनी आहे. आधी तिला वाटलं की तिचं स्वप्न अपूर्णच राहील. पण 2025 च्या नव्या NMC मार्गदर्शक तत्वांमुळे तिची निवड झाली. आज ती सरकारी वैद्यकीय महाविद्यालयात शिक्षण घेत आहे. ती म्हणते, “ही नवी नियमावली आमच्यासारख्या विद्यार्थ्यांसाठी संजीवनीसारखी आहे.“
तज्ज्ञांचा सल्ला
डॉ. प्रियंका देशमुख, वैद्यकीय शिक्षण सल्लागार:
“ही सुधारणा फार काळ अपेक्षित होती. NEET परीक्षेपासूनच PwBD उमेदवारांसाठी सुस्पष्टता नव्हती. आता NMC च्या मार्गदर्शक तत्वांमुळे पारदर्शकता आणि विश्वास निर्माण झाला आहे.“
आकडेवारी: PwBD विद्यार्थ्यांचे वैद्यकीय शिक्षणात स्थान
| वर्ष | PwBD विद्यार्थ्यांची NEET पात्रता | MBBS प्रवेश |
|---|---|---|
| 2021 | 3,240 | 620 |
| 2023 | 4,100 | 770 |
| 2025 (अपेक्षित) | 4,800 | 1,200 |
2025 मध्ये NMC च्या मार्गदर्शक तत्वांमुळे प्रवेशसंख्या दुप्पट होण्याची शक्यता आहे.
विद्यार्थ्यांनी लक्षात ठेवावयाच्या गोष्टी
✅ काय करावे?
- NEET अर्जात PwBD साठी ‘Yes’ निवडा.
- वैद्यकीय सर्टिफिकेट आधीच मिळवा.
- मेडिकल बोर्ड परीक्षेसाठी तयार राहा.
- नियमपालक संस्थांचे अपडेट्स तपासा.
❌ काय टाळावे?
- अपूर्ण दस्तऐवज.
- चुकीची अपंगत्व प्रमाणपत्रं.
- प्रवेश प्रक्रियेबद्दल गोंधळ.
भविष्यासाठी अपेक्षा
NMC ने पहिलं पाऊल उचललं आहे, पण अजूनही काही अडथळे आहेत:
- राज्यस्तरीय बोर्डांमध्ये एकरूपता नाही.
- प्रवेश प्रक्रियेतील विलंब.
- कॉलेज्सकडून असंवेदनशील वागणूक.
सरकार, पालक, शैक्षणिक संस्था आणि विद्यार्थी यांनी मिळून या प्रक्रियेला अधिक संवेदनशील आणि सुलभ बनवणं आवश्यक आहे.
निष्कर्ष: एक बदल घडवणारी पावले
PwBD विद्यार्थ्यांसाठी NMC च्या नव्या मार्गदर्शक तत्वांनी एक नवसंजीवन दिलं आहे. डॉक्टर बनण्याचं स्वप्न आता फक्त आरोग्यदायी शरीरासाठी मर्यादित नाही, तर संघर्षशील मनासाठीही खुलं झालं आहे.
📌 FAQ – PwBD साठी MBBS प्रवेशाबाबत सामान्य प्रश्न
1. PwBD विद्यार्थ्यांसाठी NEET मध्ये वेगळी आरक्षण तरतूद आहे का?
हो, 5% जागा आरक्षित असतात.
2. वैद्यकीय सर्टिफिकेट कुठून घ्यावे?
राज्य वैद्यकीय मंडळाकडून अधिकृत तपासणीनंतर.
3. जर कोणतंही मेडिकल कॉलेज नाकारत असेल तर काय करावे?
NMC ला तक्रार दाखल करावी किंवा न्यायालयीन मदत घ्यावी.
4. वैद्यकीय अपंगत्व प्रमाणपत्र किती कालावधीसाठी वैध असते?
सामान्यतः 5 वर्ष, पण परिस्थितीनुसार वैद्यकीय मंडळ निर्णय घेते.
5. PwBD विद्यार्थ्यांसाठी खास वैद्यकीय महाविद्यालय आहेत का?
असे काही केंद्र सरकारद्वारे प्रस्तावित आहेत, पण बहुतांश प्रवेश सामान्य कॉलेजमध्येच होतो.
KTM 160 Duke लाँच: 1.85 लाखात स्पोर्ट्स बाईकचा नवा राजा, Pulsar आणि Apache सावध!