मान्सूनचा ट्रेंड का बदलतोय?
आपण लहानपणापासून मान्सूनच्या ठरलेल्या वेळापत्रकाला सरावलो होतो. मात्र गेल्या काही वर्षांत Monsoon च्या सुरुवात, प्रमाण आणि वितरणामध्ये सातत्याने बदल होत आहेत. IMD नोंदवते की हवामानातील बदल, ग्लोबल वॉर्मिंग आणि महासागराच्या तापमानातील असंतुलन हे यामागची प्रमुख कारणं आहेत.
ट्रेंड बदलण्यामागची प्रमुख कारणं
- ग्लोबल वॉर्मिंगमुळे वातावरणातील ओलावा बदलतोय
- हवामान चक्र (Climate Cycles) मध्ये अनियमितता
- महासागराचे तापमान वाढल्याने पर्जन्यमानात चढ-उतार
- दक्षिण-पश्चिम मान्सूनमध्ये वेळेची आणि प्रमाणाची अनिश्चितता
भारतीय मौसम विभागाचा (IMD) दावा काय सांगतो?
IMD प्रमुख डॉ. मृत्युंजय महापात्र यांच्या मते, यंदा 105% पेक्षा जास्त पाऊस होण्याची शक्यता आहे. म्हणजेच, Monsoon सामान्यांपेक्षा चांगला असेल. मात्र हा पाऊस सर्व भागांत सारखाच नसेल. काही ठिकाणी अति, तर काही ठिकाणी खूप कमी.
IMD चे मुख्य निरीक्षण:
- यंदा अल निनोचा धोका कमी आहे
- पूर्वेकडील आणि मध्य भारतात अधिक पाऊस होण्याची शक्यता
- उत्तर भारतात उष्णतेच्या लाटांची शक्यता
- कृषी क्षेत्रासाठी Monsoon हा अत्यंत निर्णायक
अल निनो सारखी परिस्थिती नाही – याचा अर्थ काय?
अल निनो ही पॅसिफिक महासागरातील एक हवामान स्थिती आहे जी मान्सूनवर मोठा परिणाम करते. पण IMD च्या मते यंदा अल निनोचा प्रभाव जवळजवळ नाहीच. यामुळे पावसात अडथळा येण्याची शक्यता कमी आहे.
अल निनोची अनुपस्थिती यंदा फायदेशीर:
- पावसाचे प्रमाण अधिक राहणार
- खरिप हंगामात चांगली उत्पादकता संभवते
- जलाशय आणि धरणांची स्थिती सुधारण्याची संधी
IMD ची पावसासंदर्भात वेगळीची भीती
तसे पावसाचा अंदाज चांगला असला तरी IMD ने काही भागांसाठी वेगळी चिंता व्यक्त केली आहे. अति उष्णता, विजेचा तुटवडा, जलस्रोत आटणे आणि पूर-सुखा अशा टोकाच्या हवामान घटनांबद्दल सतर्कतेची गरज आहे.
धोके कोणते?
- तीव्र उन्हाळा आणि उष्णतेची लाट
- वीज ग्रीडवर ताण
- पुरामुळे शहरी भागात पाणी साचण्याचे धोके
- काही भागांत दुष्काळाचे संकेत
शेतकऱ्यांसाठी Monsoon काय सांगतो?
शेतकरी मित्रांनो, यंदाचा Monsoon तुमच्यासाठी संधीसुद्धा आहे आणि आव्हानसुद्धा. IMD च्या अपडेट्सवर लक्ष ठेवा, पेरणीच्या तारखा काळजीपूर्वक ठरवा आणि सरकारच्या योजनांचा लाभ घ्या.
निष्कर्ष
Monsoon सारख्या नैसर्गिक घटकांचे ट्रेंड बदलणे ही वेळेची गरज आहे. IMD सारख्या संस्थांनी दिलेले संकेत गंभीरपणे घ्या, आणि हवामानाशी सुसंगत शेती योजना राबवा. पर्यावरणासह चालणारी शेतीच आपला मार्ग आहे.
महाराष्ट्रात मुसळधार पावसाचा इशारा: कोकण, विदर्भ, मराठवाड्याला ‘ऑरेंज अलर्ट’!